پابه پای ایل سنگسر در طولانی ترین جهت کوچ دنیا - وبلاگ یاهو

به گزارش وبلاگ یاهو، خبرنگاران : حال و هوای کوچ و زندگی عشایر جاذبه هایی دارد که موجب شده در سال هایی اخیر گردشگران خارجی برای همراهی و تماشای آنها به ایران بیایند. عشایر ایل سنگسری ها شاخص ترین کوچندگان دامنه های البرز هستند. آن ها طولانی ترین جهت کوچ دنیا را طی می نمایند به طوری که فاصله دورترین نقطه ییلاقی و قشلاقی آنان به بیش از 1500 کیلومتر می رسد.

به گزارش وبلاگ یاهو ، شهر مهدی شهر (سنگسر سابق) مرکز شهرستان مهدیشهر، در استان سمنان خاستگاه ایل سنگسری است که خانوارهای عشایری در منطقه ها ییلاقی آن سکونت دارند، برنارد هوکارد محقق مشهور اروپایی نیز معتقد است عشایر ایل سنگسری طولانی ترین راستا کوچ رو دنیا را دارا هستند و معتقد است اردوهای تابستانی (خیل های) سنگسری ها به لحاظ وسعت و تجمل، از شکوه و جلوه خاصی برخوردار است.

دکتر مرتضی فرهادی، جامعه شناس ایرانی نیز معتقد است خط فراوری پنیر و روغن در بین عشایر سنگسری به قدری تکامل یافته و متنوع است که ضروری است کارخانه های نوین لبنیات سازی ایران از آن درس بگیرند.

شغل اصلی عشایر ایل سنگسری دامداری و کشاورزی است و سیاه چادر(گوت) همان خانه عشایر ایل سنگسر در دوره ییلاق است. امروزه بخش هایی از مراتع استان های سمنان، تهران، قزوین، قم، مرکزی، مازندران، گلستان، گیلان، خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی، و اصفهان همچنان در اختیار عشایر ایل سنگسر قرار گرفته است، اما خاستگاه اصلی این عشایر شهرستان مهدیشهر در استان سمنان است. شهر مهدی شهر (سنگسر سابق) مرکز شهرستان مهدیشهر، خاستگاه ایل سنگسری است که خانوارهای عشایری از اواخر شهریور تا اواسط خرداد ماه در آن سکونت دارند.

سیاه چادر همانا خانه عشایر ایل سنگسر در دوره ییلاق است که بایستی ضمن استحکام و ماندگاری در برابر تابش آفتاب، از ساکنین چادر در مقابل خطرات گوناگون محافظت کند . گوت نام سیاه چادر عشایر ایل سنگسر است که از پشم بز بافته می گردد .

سیاه چادر عشایر سنگسری که گوت نام دارد منحصر به فرد است و در مقایسه با سیاه چادر دیگر عشایر ایران از ساختار ویژه ای برخوردار است .تقسیمات داخلی سیاه چادر سنگسری همسان معماری ایرانی است . پلاس سنگسری کف آن را مفروش و دیوارهای نقش دار، فضای داخل چادر را به محل میهمانان، خانواده و آشپزخانه تقکیک می نمایند . دست بافته ها و آویزه های بسیاری که دارای نقش و رنگ هستند در داخل چادرها کاربرد دارند.

در گذشته های نه چندان دور، زنان سخت کوش ایل سنگسر علاوه بر رسیدگی به امور خانه، بخش مهمی از بار مالی خانواده را با بافت انواع پارچه های پشمی و ابریشمی و پارچه های ظریف برای مصارف تخصصی گوناگون بر دوش می کشیدند .

از جمله این پارچه ها می توان نمونه های زیر را برشمرد :سرگیرا (سگیرا)، پارچه پشمینه ظریف که زنان سنگسری درگذشته از آن به عنوان چادر استفاده می کردند .کژین شوی، نوعی پارچه ابریشمین که تن پوش زنان سنگسری بوده است .مکنه یا مقنعه، که کاربرد آن نظیر مقنعه امروزی بوده است، با این تفاوت که مکنه معمولا با نوعی سوزن دوزی ظریف و منحصر به فرد همراه است و به آن ساخته مکنه گفته می گردد .فراخ شوال که دامن گلدار و چند لایه زنان سنگسری بوده است .

شاید اکنون نیز بتوان در سکوت راز آلود شب های شهر، صدای کوبه های دفتین یا کارگاه پارچه بافی خانگی را از ورای پنجره یک خانه گلی در کوچه های مهدیشهر (سنگسر) شنید .

عشایر ایل سنگسری از شیر گوسفند و بز، بیش از 32 نوع محصول لبنی فراوری می نمایند که بعضی از آنها همانند وارهون(روغن زرد)، آریشه و لورئین در نوع خود منحصر به فرد است . لازم بذکر است آریشه غذای کامل بحساب می آید زیرا حاوی مقادیر زیادی کلسیم و منیزیم میباشد.

بعلاوه آنان در فراوری نوعی شکلات محلی به نام چیکو تبحر خاصی دارند . چیکو و روغن زرد که ماحصل کوشش عشایر ایل سنگسر است، بخشی از سوغات مهدیشهر را تشکیل می دهد.از دیگر فراورده های لبنی عشایر سنگسر می توان به شیر، ماست، توک، کره، خورش، رهون، درنه، سزمه، دوونه (کشک)، سه جو، تفره و … اشاره نمود .

از صنایع دستی منحصر به فرد و شاخص عشایر سنگسری می توان به چنگوم، پلاس و … اشاره نمود. چنگوم نوعی آویز مخصوص زنان و پلاس نوعی زیرانداز رنگارنگ است.

نژاد گوسفند سنگسری، متعلق به عشایر ایل سنگسر است. گوشت این نژاد از حیث پرواری بی نظیر است بطوریکه، محصول گوشت تقریباً ٪60 از وزن گوسفند پیش از ذبح را تشکیل می دهد.

جشن نرون یکی از جشنهای کهن و اساطیری ایل سنگسر است. نرون یا انیران به معنای روشنایی بی سرانجام است. جشن نرون در مهدیشهر و بخصوص در بین عشایر ایل سنگسر از تاریخ 6 شهریور آغاز شده و به مدت یک هفته ادامه می یابد .

در این جشن گوسفندان نر زیبا و از نژاد اصیل قوچ سنگسری را آذین می نمایند و در فضایی وسیع رهایشان می نمایند. آنگاه انار را بر شاخ شان می کوبند تا تکه تکه گردد و بعد آنها را رها می نمایند تا در گله ازدیاد نسل نمایند. فلسفه تکه تکه شدن انار همانا ازدیاد بیش از پیش نسل در دامهای سنگسری است.بعلاوه شب نرون سرانجام سال حساب و کتاب گله داریست.

جشن تیرگان در میان سنگسری ها به جشن تیر مُ ای سیزده مشهور است. در سیزدهمین روز از ماه اوریا تقویم سنگسری (مصادف با 22 آبان ماه شمسی)، خانواده ها به ملاقات بزرگ فامیل می روند، اشعاری از فردوسی و حافظ و افسانه های کهن منطقه سنگسر می خوانند و بدین شکل این جشن باستانی را پاسداری می نمایند. در این جشن غذای محلی به نام سیزده تامو پخت می گردد.

امروزه بخش هایی از مراتع استان های سمنان، تهران، قزوین، قم، مرکزی، مازندران، گلستان، گیلان، خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی، و اصفهان همچنان در اختیار عشایر ایل سنگسر قرار گرفته است.