نام مصدق از یادها می رود اگر... - وبلاگ یاهو

به گزارش وبلاگ یاهو، نویسنده صد خاطره و نکته از دکتر مصدق با بیان این که قدردان زحمات محمد مصدق برای ملی شدن صنعت نفت نیستیم، می گوید: اگر همین چند کتاب جسته و گریخته درباره مصدق هم منتشر نگردد، کم کم یادبود 29 اسفند طوری انجام می گردد که حتی نام مصدق هم از یادها می رود.

به گزارش وبلاگ یاهو، محسن نیک بخت به مناسبت هفتادمین سالگرد ملی شدن صنعت نفت (29 اسفندماه) به صورت مکتوب به پرسش هایی درباره فرایند شکل گیری کتاب صد خاطره و نکته از دکتر مصدق پاسخ داد.

متن این گفت وگو در ادامه می آید:

چه شد که به فکر گردآوری مجموعه نوشته های دیگران درباره دکتر مصدق افتادید؟

صبح همان روزی که برای اولین بار به احمدآباد مستوفی رفته بودیم، در میان راه با آقایان خسرو سیف، محمد محمدی اردهالی و حسین شاه اویسی همسفر شدیم. پس از رسیدن، و طی مقدماتی برای زیارت مقبره دکتر مصدق، در اتاق جنب مزار مستقر شدیم و بعد از صرف صبحانه و بازدید از همه آن عمارتی که عظمت و عزت مصدق هنوز در آن هویدا بود، آقای سیف و آقای محمدی اردهالی خاطرات زیادی از دکتر برای مان تعریف کردند که برای من و بقیه همراهان خیلی شنیدنی و جالب به نظر رسید. همان موقع فکر کردم، وقتی این خاطرات برای ما جذاب است، شاید برای نوجوانان و جوانانی که فقط نامی از دکتر مصدق شنیده اند و احیانأ در پی یک قهرمان ملی و واقعی هستند، شگفت انگیز و حتی باورنکردنی باشد و این شد که به فکر تالیف کتاب افتادم؛ اما آن تعداد خاطره شنیده شده برای انتشار یک کتاب خیلی کم بود، بنابراین هم کتاب های دیگران خوانده شد و هم با مراجعه به سایت های اینترنتی معتبر، خاطراتی که نکته ای خاص و موثر داشتند، ثبت شدند. تصورم این بود که هر چه تعداد خاطرات بیشتر باشد، ابعاد مختلفی از شخصیت و زندگی دکتر نشان داده خواهد شد و درنتیجه خواننده با خلقیات و صفات بیشتری از ایشان آشنا می گردد، حتی اگر آن صفات، منفی و از زبان مخالفان مطرح شده باشد، زیرا به هرحال خواننده حق دارد که واقعیت را بداند، حتی درباره مردانِ موثرِ تاریخِ سرزمینش.

ناگفته نماند که تعداد کتاب ها خیلی بیشتر بود و خاطرات جمع شده بیش از 200 مورد، ولی احتیاجی به تکرار مکررات نبود؛ مثلا درباره حاضرجوابی دکتر، با آن که سه مورد خاطره یافت شد، فقط یکی از آن ها (منارجنبان اصفهان، قرن هاست می جنبد!) را انتخاب و ثبت کردیم.

آیا صرفا هدف جمع آوری داشتید یا این اثر حرف تازه ای هم برای گفتن دارد؟

نه! البته قصد که فقط جمع آوری نبود؛ گرچه هدف اولیه همین بود، ولی خیلی زود و طی مدتی که خاطرات یافت و ثبت می شد، خود به خود نکاتی به ذهن می رسید که هدف اولیه در حاشیه نهاده شد.

در واقع آشنایی نوجوانان و جوانان، و حتی آشتی بزرگسالان با مصدق هدف بعدی شد.

کار که کمی جلوتر رفت، ناخواسته خاطرات طوری تنظیم شد که گویی تلنگری است به سیاستمدارانی که بسیار مدعی هستند ولی در عمل، هیچ. این مورد طوری مرا به خود مشغول نموده بود که هر خاطره ای یافت می شد، با خود می گفتم: تفاوت از زمین تا آسمان است! فکر کنید: شخص دوم مملکت به منظور یک هدف سیاسی - مالی وارد کشوری می گردد و برای درمان در بیمارستان بستری؛ پس از مدتی وقتی متوجه می گردد که بیمارستانِ پرهزینه ای را انتخاب نموده، به بهانه ای خود را زودتر از روز مقرر مرخص می نماید و با آن که ویزیت و اجرت معاینه دکترها برایش رایگان می گردد، ولی با پول شخصی و حتی با قرض، به طور کامل (حتی ویزیت دکترها را هم به گونه ای) تسویه می نماید. لطفا توجه کنید: با پول خودش تسویه می نماید، نه از جیب دولت!!!

مورد دیگری که شاید خیلی زود یکی از اهداف مهم این کتاب شد، این بود که فکر نکنیم در ایران، دیگر افرادی مثل امیرکبیر نداریم، داریم، اما فقط امیرکبیر مورد اقبال نهاده شد.

نه من و نه هیچ ایرانیِ دیگری منکر خدمات و آثار باقیمانده از امیرکبیر نیستیم، اما بنده شخصا نمی توانم بپذیرم که دکتر مصدق چیزی کمتر از امیرکبیر باشد.

اگر همه چیز و همه کس را قربانی اهداف و نظر و سیاست بازی های خود نکنیم، خواهیم دید که فقط یک موضوع نفت مصدق قد و قامت ایشان را چنان بالا و والا نگه می دارد که شاید کمتر کسی حتی به شانه هایش برسد!

به نظر می رسد سال شماری که از زندگی دکتر مصدق فراهم آورده اید، کامل باشد. آیا این تلقی درست است؟

راستش هدف ما نیز همین بود، و تعداد کتاب و مراجعی که برای این کار استفاده شد، شاید بیش از منابع مورد احتیاج برای جمع آوری خاطرات بود. گاهی کار را تمام شده فرض می کردیم، اما ناگهان نکته ای یا اقدامی با تاریخ به دست مان می رسید که پس از تایید از طرف دوستان، وارد سال شمار می شد. چقدر خوشحالم اگر نظر خوانندگان هم این باشد که سال شمار نسبتأ کاملی منتشر شده است.

یکی از نکات جالب توجه این اثر، فراهم آوریِ همه شعرهایی است که در همه این سال ها، مفاخر شعر و ادب ایران درباره دکتر مصدق سروده اند. درباره این بخش بگویید.

اجازه بدهید موضوعی را که گاهی سخت ناراحتم می کرد، این جا برای تان بازگو کنم: متاسفانه سال ها چهره دکتر مصدق را چنان تیره و مبهم و عجیب و وحشتناک نشان دادند که گاهی از کسانی که حتی بویی از سیاست و اقتصاد و جامعه نبرده اند، حرف هایی می شنوم که جز اهانت و بدخواهی نسبت به ایشان چیزی نیست؛ و بدتر این که برخی معتقدند: از ابتدا، هیچ کس دلِ خوشی از مصدق نداشته و ندارد و نخواهد داشت!

درست است که این نظرها در اثر سوءتبلیغ های غرب به وجود آمد، اما چنین توقع می رفت که بعدها چهره واقعی او نمایانده گردد. تصورم این بود که وقتی جوانان امروز، و حتی خوانندگانِ میانسال این کتاب که کافی است فقط اندکی با فرهنگ و ادب ایران زمین آشنا باشند، نام شاعران بلندآوازه ای چون احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث، سیمین بهبهانی، محمدرضا شفیعی کدکنی و ... را می بینند که اشعاری جانسوز برای از دست دادن مصدق سروده اند، درخواهند یافت که سال هاست غرب درباره این مظلومِ تاریخ ایران چه دروغ ها که نبافته و خودشان چه اشتباه ها که فکر ننموده اند.

ناگفته نماند که شاعران نام آشنای امروز نیز درباره مصدق بسیار سروده اند و چه مفصل و زیبا، ولی قصد ما شرح این واقعیت بود که مصدق جز برای دشمنان ایران، همیشه و بخصوص در زمان خود و میان اندیشمندان و بزرگان معرفت، محبوب و پاک بوده است.

نکته مهم این که برای جلوگیری از تکرار نام شاعر، فقط یک شعر از هر شاعر ثبت شد، به عنوان مثال از استاد بزرگوارم مهدی اخوان ثالث بیش از یک شعر درباره مصدق موجود است که فقط به یک مورد آن بسنده شد.

بعضا عکس های کتاب کیفیت لازم را نداشت و حتی می توان گفت عکس تازه ای نداشت. نظر خودتان چیست؟

به نکته جالبی اشاره کردید. در واقع عکس های موجود، همان طور که در منابع کتاب آمده، از سایت ها و منابع معتبر برداشت شده و اتفاقا کیفیت قابل قبولی هم دارند، و بنده این طور فکر می کنم که این اُفت کیفیت، یا مربوط به بخش لیتوگرافی است یا به خاطر نوع کاغذ مورد استفاده.

اما این که عکس ها جدید نیست به این دلیل است که از آن دوره، تعدادی عکس گرفته شده و همان تصاویر دست به دست چرخیده تا به من و احیانا به بعد از من خواهد رسید؛ البته به جز یکی دو عکس که از آلبوم خصوصی دوستان امانت گرفته شد و احتمالا کمتر دیده شده است .

ناگفته نماند که عکس های این کتاب فقط برای آن که سندی برای موضوعات مطروحه در کتاب باشد، آمده است، وگرنه این عکس ها بارها و بارها دیده شده و برای کسانی که کتاب هایی درباره دکتر مصدق خوانده اند، بسیار تکراری است.

سال جاری هفتادمین سال ملی شدن صنعت نفت ایران است. تصور می کنید چرا هنوز هم نام آن نخست وزیر مردمی ایران بر سر زبان هاست و به اصطلاح خریدار دارد و هرگاه کتابی درباره او منتشر می گردد، دست به دست می چرخد؟

متاسفانه ما مثل بچه هایی هستیم که از پدر، پول توجیبی، پول خرید خانه و ماشین و تفریح و ویلا و سفر داخل و خارج و... می گیریم، ولی باز وقتی دور هم جمع می شویم و پیش دوستان مان می رویم، از پدرمان بد می گوییم ... ما فرزندان قدرنشناسی هستیم.

دکتر مصدق برای مملکت بسیار مؤثر بود، با کسانی مخالفت کرد که اگر دست سازش می داد، سال های سال بود که مستعمره ای آشکار بودیم و حق هیچ اعتراضی هم نداشتیم. ما فقط ملی شدن صنعت نفت را می بینیم که برای مان آب و نانی دارد؛ ولی به قدر همین صنعت نفت هم قدردان نیستیم. پولش را می گیریم و صرف لذت های مان می کنیم، و در نهایت 29 اسفند که مردم هوش و حواسی برای توجه به مسائل روز ندارد و درگیر کارهای مالی و خانوادگی سال جدید هستند، ملی شدن صنعت نفت را تبریک می گوییم.

بله درست می فرمایید هنوز نام مصدق زنده است و به خاطر ملی شدن نفت - البته اگر مصادره نگردد - همچنان نام مصدق زنده مانده ولی کافی نیست؛ نام مصدق را اگر نمی توان هرروز یادآور شد، لااقل می توان با ساخت فیلم و سریال و یادآوری نام و اعمالش در کتاب های درسی و تغییر نام خیابانی و یا حتی به خاک سپردنش در آرامگاه ابدی، آن قدر نامش را تکرار کرد که حتی یک کودک ده ساله هم بداند این سربلندی و فرار از چنگ استعمارگران پیر و این میراث رو به انتها را مدیون چه کسی هستند. باور کنید اگر همین چند کتاب جسته و گریخته درباره مصدق هم منتشر نگردد، کم کم یادبود 29 اسفند طوری انجام می گردد که حتی نام مصدق هم از یادها می رود.